DAMASZK, Syria (AP) – Syryjczycy wyszli na ulice, w niedzielę słychać było echa uroczystych strzelanin po tym, jak oszałamiający natarcie rebeliantów dotarło do stolicy, kładąc kres50 lat żelaznych rządów rodziny Assadówale stawiając pytania o przyszłość kraju i szerszego regionu.
Radosne tłumy zgromadziły się na głównych placach Damaszku, machając syryjską flagą rewolucyjną w scenach, które przypominają początki powstania Arabskiej Wiosny, zanim brutalne stłumienie i wybuch powstania pogrążyły kraj w trwającej prawie 14 lat wojnie domowej.
Inni z radością splądrowali pałac prezydencki i rezydencję rodziny Assad po tym, jak prezydent Bashar Assad i inni najwyżsi urzędnicy zniknęli, a ich miejsce pobytu jest nieznane. Rosja, bliski sojusznik, powiedziała, że Assad opuścił kraj po negocjacjach z grupami rebeliantów i wydał instrukcje dotyczące pokojowego przekazania władzy.
Abu Mohammeda al-Golaniegobyły dowódca Al-Kaidy, który wiele lat temu zerwał więzi z tą grupą i twierdzi, że popiera pluralizm i tolerancję religijną, przewodzi największej frakcji rebeliantów i jest gotowy wytyczyć przyszły kierunek kraju.
Koniec rządów Assada zadaje poważny cios Iranowi i jego sojusznikom, już osłabionym przezponad rok konfliktu z Izraelem. Iran, który zdecydowanie wspierał Assada przez całą wojnę domową, stwierdził, że Syryjczycy powinni decydować o przyszłości swojego kraju „bez niszczycielskiej, przymusowej i zagranicznej interwencji”.
Tymczasem premier Benjamin Netanjahu powiedział, że wojska izraelskie zajęły strefę buforową na Wzgórzach Golan od 1974 r., po tym jak wojska syryjskie opuściły swoje pozycje w wyniku ostatnich zamieszek.
Rebelianci stają teraz przed trudnym zadaniem załagodzenia gorzkich podziałów w kraju spustoszonym wojną i wciąż podzielonym między różne uzbrojone frakcje. Wspierani przez Turcję bojownicy opozycji walczą na północy z siłami kurdyjskimi sprzymierzonymi z USA, a grupa Państwa Islamskiego jest nadal aktywna w niektórych odległych obszarach.
W niedzielę syryjska telewizja państwowa wyemitowała wideo oświadczenie grupy rebeliantów, w którym twierdzi, że Assad został obalony, a wszyscy więźniowie uwolnieni. Wezwali ludzi do zachowania instytucji „wolnego państwa syryjskiego”. Rebelianci ogłosili później godzinę policyjną w Damaszku od 16:00 do 5:00
Rebelianci powiedzieli, że uwolnili ludzi przetrzymywanych w okrytym złą sławą więzieniu Saydnaya, gdzieorganizacje praw człowieka twierdzą, że tysiące ludzi było torturowanych i zabijanych. Film krążący w Internecie rzekomo przedstawia rebeliantów wyważających drzwi cel i uwalniających dziesiątki więźniarek, z których wiele było zszokowanych i zdezorientowanych. Wśród nich widać było co najmniej jedno małe dziecko.
Dowódca rebeliantów Anas Salkhadi, który później tego dnia pojawił się w państwowej telewizji, starał się uspokoić mniejszości religijne i etniczne w Syrii, mówiąc: „Syria jest dla wszystkich, bez wyjątków. Syria jest dla Druzów, sunnitów, alawitów i wszystkich sekt”.
„Nie będziemy postępować z ludźmi w sposób, w jaki zrobiła to rodzina Assada” – dodał.
Uroczystości w całej stolicy
Mieszkańcy Damaszku gromadzili się, aby modlić się w meczetach i świętować na placach, skandując „Bóg jest wielki”. Ludzie skandowali także hasła skierowane przeciwko Assadowi i trąbili klaksonami samochodów. Nastoletni chłopcy chwycili za broń, która najwyraźniej została wyrzucona przez siły bezpieczeństwa, i wystrzelili ją w powietrze.
Biesiadnicy wypełnili plac Umajjadów w centrum miasta, gdzie mieści się Ministerstwo Obrony. Mężczyźni oddali uroczysty strzał w powietrze, a niektórzy machali trójgwiazdkową flagą syryjską, która powstała przed rządem Assada i została przyjęta przez rewolucjonistów.
„Nie potrafię wyrazić mojego szczęścia” – powiedział Bassam Masr. „Ale to szczęście nie będzie pełne, dopóki nie wyprowadzę mojego syna z więzienia i nie dowiem się, gdzie on jest. Szukam go od dwóch godzin. Jest przetrzymywany 13 lat.”
Żołnierze i policjanci opuścili swoje stanowiska i uciekli, a rabusie włamali się do Ministerstwa Obrony. Filmy z Damaszku pokazywały rodziny wędrujące do pałacu prezydenckiego, a niektóre z nich niosły stosy talerzy i innych artykułów gospodarstwa domowego.
Syryjska gazeta „Al-Watan”, która była historycznie prorządowa, napisała: „Stoimy przed nową kartą dla Syrii. Dziękujemy Bogu, że nie przelał więcej krwi. Wierzymy i ufamy, że Syria będzie dla wszystkich Syryjczyków”.
Gazeta dodała, że nie należy obwiniać pracowników mediów za publikowanie w przeszłości oświadczeń rządu, stwierdzając: „Wykonaliśmy jedynie instrukcje i opublikowaliśmy wiadomości, które nam przesłali”.
W oświadczeniu sekty alawitów – do której należy Assad i która stanowi rdzeń jego bazy – wezwano młodych Syryjczyków, aby zachowali „spokój, racjonalność i ostrożność i nie dawali się wciągać w to, co rozdziera jedność naszego kraju”.
Rebelianci wywodzą się głównie z sunnickiej większości w Syrii, w której żyją także spore społeczności druzowie, chrześcijańscy i kurdyjscy.
Miejsce pobytu Assada nie jest znane
Premier Syrii Mohammed Ghazi Jalali powiedział w oświadczeniu wideo, że rząd jest gotowy „wyciągnąć rękę” do opozycji i przekazać jej funkcje rządowi tymczasowemu. Na nagraniu wideo udostępnionym w mediach syryjskiej opozycji widać, jak w niedzielę grupa uzbrojonych mężczyzn eskortowała go z biura do hotelu Four Seasons.
Rami Abdurrahman z Syryjskiego Obserwatorium Praw Człowieka powiedział Associated Press, że Assad przyleciał w niedzielę z Damaszku.
Starszy dyplomata ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, który zabiegał o rehabilitację wizerunku Assada iprzyjmował prominentnych emigrantóww ostatnich latach odmówił komentarza na temat miejsca swojego pobytu, zapytany przez reporterów na konferencji w Bahrajnie.
Anwar Gargash powiedział, że obecny cel Assada jest „przypisem w historii”, porównując go do długiego wygnania niemieckiego cesarza Wilhelma II po I wojnie światowej.
Assadzostał oskarżony o zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciw ludzkościpodczas wojny, w tym ataku chemicznego na obrzeżach stolicy w 2013 r.
Nie było natychmiastowego komentarza ze strony Iranu, który był największym zwolennikiem Assada. Ambasada Iranu w Damaszku została splądrowana po tym, jak najprawdopodobniej została opuszczona.
Wzywa do uporządkowanego przejścia
Therebelianci nacierają od 27 listopadabyły największe w ostatnich latach i obejmowały miasta Aleppo,Hamai Homs upadają w ciągu kilku dni, gdy armia syryjska topnieje. Rosyjska, irańska i libańska grupa bojowników Hezbollahu, która zapewniła Assadowi kluczowe wsparcie przez cały czas powstania, opuściła go w ostatnich dniach, gdy chwiali się po innych konfliktach.
Na czele rebeliantów stoigrupa Hayat Tahrir al-Sham, czyli HTSktóra ma swoje korzenie w Al-Kaidzie i jest uważana za organizację terrorystyczną przez Stany Zjednoczone i Organizację Narodów Zjednoczonych.
Jej przywódca al-Golani starał się przekształcić tę grupę w siłę umiarkowaną i tolerancyjną. W 2017 r. HTS utworzył „rząd zbawienia”, który miał zarządzać kontrolowanym przez niego dużym regionem w północno-zachodniej Syrii.
„Golani przeszedł do historii i wzbudził nadzieję wśród milionów Syryjczyków” – powiedział Dareen Khalifa, starszy doradca Międzynarodowej Grupy Kryzysowej i ekspert ds. grup syryjskich. „Ale on i rebelianci stoją teraz przed ogromnym wyzwaniem. Można mieć tylko nadzieję, że staną na wysokości zadania.”
Specjalny wysłannik ONZ do Syrii, Geir Pedersen, wezwał w sobotę do pilnych rozmów w Genewie w celu zapewnienia „uporządkowanej transformacji politycznej”.
Katar z Zatoki Perskiej, kluczowy regionalny mediator, był w późną sobotę gospodarzem nadzwyczajnego spotkania ministrów spraw zagranicznych i najwyższych urzędników z ośmiu krajów zainteresowanych Syrią. Uczestnikami byli Iran, Arabia Saudyjska, Rosja i Turcja.
Majed al-Ansari, rzecznik Ministerstwa Spraw Zagranicznych Kataru, powiedział reporterom, że zgodzili się co do potrzeby „zaangażowania wszystkich stron w terenie”, w tym HTS, oraz że główną obawą jest „stabilność i bezpieczna transformacja”.
Netanjahu powiedział, że porozumienie z 1974 r. oddzielające siły izraelskie i syryjskie na Wzgórzach Golan „upadło”, a syryjscy żołnierze porzucili swoje pozycje, a Izrael zajął strefę buforową dla własnej ochrony.
Wojsko stwierdziło, że rozmieszczenie miało zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom załączonych do Izraela Wzgórz Golan. Izrael zajął to terytorium podczas wojny na Bliskim Wschodzie w 1967 r., a społeczność międzynarodowa, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, uważa je za okupowane.
